اهر یکی از شهرهای استان آذربایجان شرقی و مرکز شهرستان اهر است. این شهر با ۸۵٬۷۸۲ نفر جمعیت در سال ۱۳۸۵ به‌عنوان پنجمین شهر پرجمعیت استان آذربایجان شرقی پس از شهرهای تبریز، مراغه، مرند و میانه مطرح می‌گردد. شهر اهر بزرگ‌ترین شهر منطقهٔ ارسباران است و به عنوان مرکز این منطقه شناخته میشود.
جغرافیا:
شهرستان اهر با مساحت 93/3073 کیلومتر مربع از شمال به شهرستان کلیبر، از غرب به شهرستان ورزقان، از جنوب به شهرستان هریس و از شرق به شهرستان مشگین شهر در استان اردبیل محدود است. این شهرستان سرزمین اهر دارای گذشته‌ای دور است. سنگ نبشتة اورارتویى، بر دامنة کوه زاغى واقع در شمال روستای سقین دل، در نزدیکى اهر و نیز بقایای دژهای ساسانى در این منطقه گواه این ادعاست. در سده‌های نخستین اسلامى، اهر از شهرهای آبادان بر سر راه اردبیل به دبیل بوده است. در حدود العالم، اهر قصبة میمد (میمند) معرفى شده است. در اواخر سدة 6 و اوایل سدة 7ق، اهر مدتى تختگاه ملوک پیشتکین بود. در دورة صفویه، اهر به سبب وجود بارگاه شیخ شهاب‌الدین اهری در آنجا، مورد توجه شاهان صفوی قرار داشت و مدتى نیز حاکم‌نشین قره‌داغ شمرده مى‌شد. در دورة قاجاریه و جنگ نخست ایران با روسیه ، اهر مدتى مرکز فرماندهى عباس میرزا برضد قوای روسیه بود. در شهریور 1320ش، شهر اهر و شهرهای دیگر آذربایجان، مورد حملة هوایى نیروهای شوروی قرار گرفت و عده‌ای از مردم اهر در این حمله، کشته شدند.ر موقعیت 39 درجه و 5 دقیقه عرض شمالی و 47 درجه و 33 دقیقه طول شرقی واقع شده است.
شهر اهر در مرکز منطقهٔ سرسبز و خوش آب و هوای ارسباران و در فضایی به وسعت ۱۵ کیلومتر مربع گسترده شده‌است و به همین دلیل، از آب و هوایی خوش بهره‌مند گشته‌است. ارتفاع این شهر از سطح دریا، ۱۳۴۱ متر می‌باشد. شهر اهر در ۸۹ کیلومتری شمال شرقی تبریز و ۷۶۵ کیلومتری شمال غربی تهران واقع شده‌است. شهرستان کوهستانی اهر در ۱۰٣ کیلومتری شمال شرقی تبریزواقع شده و از قدیمی‌ترین ولایات آذربایجان به شمار می‌رود. آب و هوای آن در زمستان سرد و پر برف و در تابستان معتدل است. اکثردره‌های ارسباران از جنگل و مرتع پوشیده شده و رودخانه اهر چای زمین‌های آن را مشروب می‌سازد.ناحیه اهر به علت اهمیت سیاسی و نظامی، از دیرباز مورد توجه حکام و امرا بوده و پیشینه تاریخی آن بابسیاری از حوادث تاریخی آذربایجان گره خورده است. این منطقه در اوایل قرن سوم هجری قمری به مدت ۲۰سال میدان خونین‌ترین نبردهای بابک خرم دین و طرفداران وی با سپاهیان عرب بود. شهر اهر در دوره جنگهای‌ایران و روس در زمان قاجار نیز مرکز فرماندهی قشون ایران به رهبری عباس میرزا بوده است.
این شهرستان در میان ارتفاعات مهمی چون قیزقلعه‌سی به ارتفاع 1266 متر و کوه تاریخی معروف هشت سر با ارتفاع 2536 متر محصور شده و دامنه ارتفاعات مزبور از جهات شمال و جنوب و غرب تا هوراند کشیده شده است. پست‌ترین نقطه، بخش کناره‌های رودخانه قره‌سو که در قسمت شرقی شهرستان واقع و محل کشت و زرع انواع محصولات باغی و زراعی می‌باشد.
پیشینه تاریخی شهرستان اهر:
سرزمین اهر دارای گذشته‌ای دور است. سنگ نبشتة اورارتویى، بر دامنة کوه زاغى واقع در شمال روستای سقین دل، در نزدیکى اهر و نیز بقایای دژهای ساسانى در این منطقه گواه این ادعاست. در سده‌های نخستین اسلامى، اهر از شهرهای آبادان بر سر راه اردبیل به دبیل بوده است. در حدود العالم، اهر قصبة میمد (میمند) معرفى شده است. در اواخر سدة 6 و اوایل سدة 7ق، اهر مدتى تختگاه ملوک پیشتکین بود. در دورة صفویه، اهر به سبب وجود بارگاه شیخ شهاب‌الدین اهری در آنجا، مورد توجه شاهان صفوی قرار داشت و مدتى نیز حاکم‌نشین قره‌داغ شمرده مى‌شد. در دورة قاجاریه و جنگ نخست ایران با روسیه ، اهر مدتى مرکز فرماندهى عباس میرزا برضد قوای روسیه بود. در شهریور 1320ش، شهر اهر و شهرهای دیگر آذربایجان، مورد حملة هوایى نیروهای شوروی قرار گرفت و عده‌ای از مردم اهر در این حمله، کشته شدند.
آثار تاریخی و نقاط دیدنی:
بقعه شیخ شهاب الدین اهری: در پارک شیخ شهاب الدین قرار گرفته وآرامگاه شیخ شهاب الدین محمد اهری - عارف بزرگ قرن هفتم هجری- است. این بنای تاریخی با معماری اسلامی نشانگر ذوق هنر مردم این دیار در روزگار گذشته می باشد. تاریخچه این بقعه به عصر شاه عباس اول می رسد ولی قدمت بعضی از قسمتهای آن از جمله حصار سنگی مقبره و درب شرقی به قبل از دوره صفویه (دوره ایلخانی)مربوط میشود. این بقعه دارای 1497 مترمربع بوده و ساختمانی مشتمل بر خانقاه، مسجد، ایوانی بلند، مناره ها و غرفه های متعدد است از سال 1374 ه.ش. از قسمت خانقاه این بنا، بنا به عرفانی بودن بنا، بعنوان موزه ادب و عرفان شیخ شهاب الدین اهری استفاده می شود که در سطح کشور در نوع خود اولین موزه بوده و در حال حاضر شامل سه سالن و یک صحن است. در سالن ها اشیای عرفانی از قرن 15ـ7 ه.ق. و در صحن سنگ مزارهای قرن 15ـ11 ه.ق. به نمایش گذاشته شده است.
مسجد جامع اهر: با 21 گنبد و با طاقهای آجری و ستونهای عریض و استوار یادگاری از دوران سلجوقیان و اتابکان آذربایجان است.
بازار سرپوشیده اهر: طاقهای آجری ساخته شده و در زمان حکمران ارسباران(رشیدالمل) مرمت و بازسازی شده و دارای راسته بازار ـ بازار نصیربیک و بازار جعفرقلی خان و بازار کفاشان می باشد. این بنا دارای حمامی بوده که در زمانهای قدیم از بین رفته است و اکنون محوطه آن دیده می شود. بازار اهر دارای تزئینات گچبری است و این تزئینات در کمتر بازاری دیده می شود. بازار دارای شاخه های متعددی بوده،راسته بازار، بازار کفاشان و بازار نصیر بیگ قسمتی از بازار های قدیمی اهر است که به شکل و شیوه قدیمی خود پا بر جاست.
جنگل طبیعی انداب (پارک جنگلی فندقلو): در 25 کیلومتری اهر- مشگین شهر بر فراز کوههای سرسبز روستای انداب قدیم واقع شده که بیشتر پوشش گیاهی آن درختان فندق می باشد.
جنگل طبیعی تنباکولو: در بخش هوراند واقع شده و بعنوان یکی از مناطق جنگلی ارزشمند رویشگاه گونه های متنوع گیاهی و یکی از جاذبه های مهم گردشگری شهرستان به شمار می آید که سالانه پذیرای هزاران گردشگر می باشد.
خانه دکتر قاسم اهری: واقع در خیابان حزب ا... از قدیمی ترین خانه های موجود در اهر می باشد. این بنا دارای سرسرا و اتاقهای متعدد است.زیباترین قسمت بنا نورگیرها و تزئینات داخل آن است. و در سالهای اخیر قسمت هایی از بنا آسیب دیده است که بوسیله سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان در دست مرمت و استحکام بخشی است و در سال 84 پارکی به نام پارک دکتر قاسم اهری در مقابل این بنا توسط شهرداری اهر احداث گردیده و مورد بهره برداری است.
سد ستارخان اهر: در 15 کیلومتری جاده اهر- ورزقان واقع شده است. این سد اخیرا به زیستگاه پرندگان مهاجر تبدیل شده که در تابستان مرغابی ، لک لک و مرغ ماهی خوار و در فصل زمستان انواع مختلف پرندگان آبزی سیاحان بسیاری را به این منطقه می کشاند. همچنین امکان صید انواع ماهی در آبهای این سد و فضای سبز اطرف ان موجب شده تا این محل به تفرجگاهی برای خانواده ها و جوانان گردد.
کاروانسرای شاه عباسی: اطاقهای آجری و معماری زیبا در مسیر جاده اهر-تبریز و گردنه گویجه بیل واقع گردیده و دارای یک سالن بزرگ و غرفه های متعدد است و منصوب به دوره صفویه می باشد.
